Vriendschap in tijden van Facebook

Wat houdt ‘vriendschap’ – zo je wilt ‘broederschap’ – vandaag de dag eigenlijk in voor de remonstranten? Want hoewel vriendschap wijst op verbondenheid is vriendschap een term die in onze tijd aan inflatie onderhevig is. Denk maar aan de honderden ‘vrienden’ die we kunnen hebben op social media. Niet voor niets pleit Joost Röselaers elders op deze website ervoor om het woord vriendschap een nieuwe lading te geven. Namelijk de lading van oprechte verbondenheid en aandacht.

Op vriendschap en de rol van social media daarbij wordt door verschillende mensen gereflecteerd. Zo beweert filosofe Stine Jensen dat (echte) vriendschap wordt bedreigd door social media. Filosoof/antropoloog Jos de Mul ziet het minder somber in maar ziet ook dat social media-vrienden geen echte vrienden zijn, maar eerder in de categorie ‘bekenden’ vallen. Vriendschap ‘light’: mensen dus waar we minder echte verbondenheid mee voelen.

Vriendschap is…

Wat zegt de definitie van vriendschap over hoe mensen zich verhouden met elkaar? In hun eigen kring, in maatschappelijke verbanden, maar ook als remonstranten onder elkaar? Is vriendschap een romantisch ideaal (belangeloos) of een ‘uitgestelde ruil’ (vanuit sociologisch perspectief: vriendschap gebaseerd op nut en voordeel)? Of is vriendschap ‘een orde die om zichzelf wordt nagestreefd’ zoals filosoof Bert Bultink beweert. Vriendschap als een natuurlijke menselijke behoefte.

Wat ook de definitie moge zijn, vriendschap is een kwestie van vertrouwen en van delen, voor de ander maar ook voor jezelf. En dat is gewoon moeilijk(er) op social media. Je kijkt elkaar niet in de ogen en het is goed mogelijk dat je het grootste deel van je internetvrienden nog nooit in levende lijve hebt ontmoet. Wanneer je fysieke signalen ontbeert is het stukken lastiger iemand echt te vertrouwen. Nog los van het gegeven dat jijzelf waarschijnlijk ook niet helemaal eerlijk bent over jezelf. Want dat is niemand op internet: het draait om het creëren van een (positief) beeld van jezelf en de ander. Je pimpt jezelf als het ware voortdurend op om interessant te zijn voor je volgers. En dan is het de vraag of je dergelijke ‘vriendschappen’ gelijk kunt stellen met een ‘normale’ vriendschap (in real life).

Vriendschap is hetzelfde denken?

Een andere vraag is of echte vriendschap alleen kan bestaan tussen gelijkgestemden. Of juist ook tussen opponenten? Martin Luther King droomde van dat laatste.

In de andere teksten over vriendschap op deze site komt naar voren dat juist respect voor verschillen ware vriendschap kenmerkt. Of omgekeerd: vriendschap is gebaat bij en floreert door verscheidenheid in opvatting en inbreng. De remonstranten passen dit principe toe met hun ‘tafels van vriendschap’. De tafels van vriendschap zijn een gelegenheid waarbij heel verschillende mensen worden uitgenodigd om samen te eten en te discussiëren over een onderwerp of thema. Door ‘een boom op te zetten’ over diverse onderwerpen leer je elkaar kennen – en daarmee jezelf. Je moet immers je eigen standpunten, emoties en wereldbeeld onder ogen zien. En eventuele herzien. Remonstranten zijn erg geïnteresseerd in een andere ‘geluiden’: andersdenkenden worden bewust uitgenodigd bij diverse evenementen – in persoonlijke, sociale en kerkelijke context.

Vrienden kies je niet

Want zoals Jezus zegt: je naaste, dat is degene die je tegenkomt (niet iemand die je zelf uitkiest). Een vriend kan ook gewoon iemand zijn die ‘je pad kruist’, zonder dat je er zelf naar zoekt. Dat is een interessant – en heel remonstrants – uitgangspunt: je openstellen voor mensen die net even anders in het leven staan. En verbondenheid ervaren met mensen waarmee je het niet had verwacht.

Dat is een houding die ons ook kan wapenen tegen groeiende nationalistische sentimenten. Je openstellen voor de ander is het tegenovergestelde van de sterke neiging tot afhouden van dat wat ‘anders’ is. En het tegenovergestelde van zelfbescherming die voortkomt uit angst voor het nieuwe.