Verantwoordelijk zijn
Waar het woord verantwoordelijkheid valt begint direct een discussie over het al dan niet bestaan van de Vrije Wil. Want wat betekent ‘verantwoordelijkheid’ wanneer we slechts het product van onze genen en onze afkomst zijn? Bepalen die ons handelen en gedrag zodanig dat we in feite willoos zijn? Dan kunnen we ook niet verantwoordelijk gehouden worden voor onze daden. De Nederlandse hersenonderzoeker Dick Schwaab is overtuigd van het idee dat de vrije wil een illusie is. Het brein is een soort computer is de gedachte. We doen immers veel dingen op de automatische piloot, nemen veel beslissingen onbewust, en blijken zeer beïnvloedbaar en ‘stuurbaar’.
Je zou verantwoordelijkheid kunnen omschrijven als de verplichting ervoor te zorgen dat datgene goed verloopt dat aan jouw zorg is toevertrouwd. Het is het antwoord dat jij geeft in een specifieke situatie die iets van jou vraagt. Verantwoordelijk zijn is wat anders dan je verantwoordelijkheid nemen. Lees verder
Geloven in de vrije wil
De remonstranten geloven niet dat we zo makkelijk van (onze) verantwoordelijkheid afkomen. Remonstranten geloven nadrukkelijk wèl in het bestaan van de vrije wil. Zij geloven dat een mens moreel begrip heeft en dat leidt tot een besef van verantwoordelijkheid. Die verantwoordelijkheid vertaalt zich in het de mogelijkheid om eigen keuzes te maken en overwogen beslissingen te nemen.
De predestinatie-leer
Verantwoordelijkheid is een relevant begrip voor de Remonstranten en dat is niet vreemd in het licht van de geschiedenis van het Remonstrants Genootschap. Het genootschap is immers ontstaan met de verwerping van de predestinatie-leer, die het bestaan van de vrije wil ontkent. De predestinatie-leer houdt in dat God van tevoren heeft vast gelegd wie er al dan niet ‘behouden wordt’, als mens heb je daar geen enkele invloed op. God kiest voor jou. Of niet. Of jij voor God kiest is niet van invloed op je ‘behoud’. Remonstranten geloven daarentegen dat de mens zelf de laatste stap naar Gods genade moet doen: namelijk de verantwoordelijkheid nemen die genade te aanvaarden. Een eigen bewuste keuze dus. Daarmee geef je als mens ergens antwoord op, namelijk op Gods genereuze aanbod.
Remonstrantse visie op verantwoordelijkheid
Dat je als mens zelf de keuze kunt maken je hand op te houden bij God, impliceert dat je als mens serieus genomen wordt (door diezelfde God). Dat is geen moeten, maar kunnen. Geen verplichting, maar een eigen keuze. Op die manier stelt je hand ophouden je juist in vrijheid, in plaats van dat het je afhankelijk maakt. De mens heeft in de Remonstrantse visie een eigen inbreng, maakt eigen keuzes, en heeft een eigen verantwoordelijkheid. De gekregen verantwoordelijkheid heeft als consequentie dat de mens zelf ook verantwoordelijk is voor andere wezens. Juist omdat hij/zij zo op God lijkt (geschapen naar Zijn beeld) is de mens verantwoordelijk voor het verbeteren van de wereld (naast God). Dat uit zich in verantwoord en zorgzaam gedrag: naar andere mensen, andere levende wezens, de natuur. Want ook zij lijken op God. Geloof en de verantwoordelijkheid voor je medemens vallen samen wanneer je in die medemens ‘God ziet’.