Van de vlinder en de vleermuis

‘Een vleugelslag van een vlinder in Brazilië kan maanden later een orkaan in Texas veroorzaken’

Met die bewering over het zogeheten ‘butterfly effect’ werd de Amerikaanse wiskundige en meteoroloog Edward Lorenz in 1961 bekend. Het is een metafoor, want wetenschappelijk gezien kan het niet. Toch moest ik eraan denken in deze Corona-tijden. December vorig jaar begonnen met een door een vleermuis op mensen overgebracht virus op een markt in Wuhan, heeft het medio maart het openbare leven in belangrijke delen van de wereld stilgelegd en gaat het over niets anders.

Zo wil de ironie dat de meesten van ons, als we niet werken in de vitale sectoren van zorg, brandweer en politie e.d. zich plotseling in quarantaine bevinden, veelal thuis achter laptop of PC. Wie ik er ook over spreek, iedereen vindt het onwerkelijk, onbevattelijk, surrealistisch. Een virus uit een land dat enkele decennia geleden voor het gros van de mensen nog terra incognita was, regeert ons doen en laten, bepaalt onze agenda, maakt zelfs dodelijke slachtoffers op diverse plekken van onze planeet.
Plots toont de veelbesproken globalisering haar januskop. Laat ze haar grimmige keerzijde zien. Internationale handel en toerisme hebben velen welvaart gebracht, maar op een wereldwijde epidemie zit niemand te wachten. Als we het al niet hadden begrepen uit de klimaatdiscussie of het al jaren durende migratiedebat, dan beseffen we het nu eens te meer: we’re all in this together.

Plots toont de veelbesproken globalisering haar januskop.

En zo wil de wellicht overtreffende trap van de ironie, dat dit alles gebeurt in een tijd dat onze kerkelijke activiteiten in de veertigdagentijd in het teken staan van reflectie en bezinning. Een periode die aftrapt met het verhaal van Jezus in de woestijn, waarin Jezus door een duivelse beproever wordt verleidt tot megalomaan machtsvertoon: ‘Hij toonde hem alle koninkrijken van de wereld in al hun pracht en zei: ‘Dit alles zal ik u geven als u voor mij neervalt en mij aanbidt” (Mt 4:8,9). Een verleiding die Jezus rigoreus van de hand wijst onder verwijzing naar één van de meest centrale bijbelpassages uit het Oude Testament. Naar de tekst waarin ook het zogeheten ‘Sjema Israël’ is opgenomen: ‘Luister, Israël, de Heer, onze God, de Heer is de enige! Heb daarom de Heer lief met hart en ziel en met inzet van al uw krachten’ (Deut 6: 4).

‘Never waste a good crisis’ horen we nu van alle kanten. Vanuit een meer spiritueel gekleurd taalveld zou je het een kans tot inkeer kunnen noemen.

Een kans tot bezinning op die wereldwijde verwevenheid, met haar voors en tegens, ongekende kansen en mogelijkheden én risico’s en gevaren. Waarin een Chinese vleermuis op een opeengepakte wildedierenmarkt aanzet kon geven tot globale ontwrichting. Wat dit alles zegt over de homo economicus die we steeds meer zijn geworden en hoe we ons weer, naar een uitdrukking van de Duits-Amerikaanse theoloog Tillich, kunnen laten bepalen door wat van ‘ultiem belang’ is. Het ‘ultieme belang’ waarop Jezus, naast de bovengenoemde tekst ook op andere plaatsen wijst: het dubbelgebod van de liefde tot God en de mens naast je.

En die tot de vleermuis en vlinder!