Wortelend aan stromen levend water

Heeft u last van de avondklok? Waarschijnlijk niet. De meesten van ons merken er waarschijnlijk niets van. Behalve misschien dat het nog rustiger is op straat. Wat mij betreft een aangename rust. Maar wat vorig jaar in het voorjaar nog voelde als een deken van verstilling, rust en stilte die door velen als zeer aangenaam werd ervaren, voelt nu misschien als een deken van verlamming. Waar veel mensen wel last van hebben is het door de avondklok en het verscherpen van andere maatregelen versterkte gevoel van machteloosheid, van verslagenheid en hopeloosheid, van ‘duurt het nog lang?’

Veel mensen zijn bang om ziek te worden, om de ziekte onbewust aan kwetsbare mensen door te geven, om hun baan of zaak kwijt te raken. En veel mensen zijn moe. Lusteloos, lamlendig en moe. Als gevolg van een corona-infectie of vanwege de uitzichtloosheid van de situatie. Of allebei. We lopen stug door, maar het einde van de tunnel laat lang op zich wachten.

De profeet Ezechiël wordt door God naar een dal gestuurd[1]. Daar in het dal van doodsheid zijn mensen die zeggen: ‘Het is afgelopen met ons! We hebben geen hoop meer. We zijn net als uitgedroogde botten waar geen leven meer in zit.’ Alle energie en levenskracht is uit deze mensen weggevloeid. Ze zijn lusteloos, levenloos, doods.

‘Ik hoor zo weinig van de kerk.’, hoor ik soms mensen zeggen. Waarschijnlijk denken deze mensen bij ‘de kerk’ aan de leden van de kerkenraad of aan de predikanten. De ‘kerk’ stuurt regelmatig een nieuwsbrief, ben ik dan geneigd om te reageren, en organiseert kerkdiensten die ook thuis te volgen zijn. Op die manier doen we ons best om met elkaar verbonden te blijven. Maar, ‘de kerk’ dat zijn wij samen. Dus eigenlijk zou je als tegenvraag kunnen stellen: Wat doe jij om ervoor te zorgen dat de stroom van bemoediging en troost blijft stromen? Was de profeet Ezechiël voor de mensen van zijn tijd ‘de kerk’? De profeet spreekt niet namens zichzelf tot de dorre beenderen. Als mens behoort hij zelf tot de mensen die geen hoop meer hebben. De naam Ezechiël is, zoals vaak in de Bijbel, veelzeggend. Hij kan betekenen: ‘God is sterk’, maar ook ‘God maakt sterk’ of ‘God geeft kracht.’ Voor wie geen hoop meer hebben kondigt deze Ezechiël, gestuurd door de Geest van God, een nieuwe toekomst aan. Hij ziet uit de tempel, teken van de aanwezigheid Gods, water stromen. De kleine stroom water wordt een beekje, een brede rivier. “Aan beide kanten van de rivier zullen bomen groeien. De bladeren van die bomen verdorren niet. Elke maand krijgen de bomen nieuwe vruchten.”[2] De vruchten worden als voedsel gebruikt en de bladeren als medicijn.

De jonge dichter Amanda Gorman sprak woorden die voeden en helen, woorden die duidelijk maken: op ons komt het aan. Wij kunnen in de duisternis licht brengen, als we de moed hebben het te zien,  als we de moed hebben zelf het licht te zijn. Als wie die moed hebben kunnen we stevig staan in een kwetsbare wereld, als een boom aan stromen levend water.[3] Zij was de jongste dichter die ooit mocht spreken bij de inauguratie van een Amerikaanse president. Op indrukwekkende wijze droeg zij een gedicht van haarzelf voor.[4] Dat zij haar woorden met zoveel overtuigingskracht uitsprak, is allerminst vanzelfsprekend. Met de nieuwe president Joe Biden heeft ze gemeen dat het met overtuiging spreken geen natuurlijke gave was. In haar vroege jeugd had ze een spraakgebrek dat met therapie en eindeloos oefenen overwonnen werd. Als we stevig staan kunnen we moedig zijn. Als we stevig staan kunnen we meebewegen met het leven dat op ons afkomt en aan ons gebeurt. Als we stevig staan kunnen we onderscheid leren maken over waar we invloed op hebben en waarop niet.[5]

Wat is er nodig om stevig te staan en om levenschenkend water op te kunnen nemen? Geworteld zijn. Gelukkig, gezegend is, zegt de dichter van psalm 1, wie Gods Thora, zijn heilzaam onderricht, ter harte neemt, wie Gods woord ‘overpeinst’ bij dag en bij nacht. Letterlijk staat er in het Hebreeuws ‘herkauwt’. Ik vind dit een mooie vondst. Gezegend is wie de woorden van God die hij leest en hoort op allerlei momenten in het dagelijks leven steeds weer in herinnering roept.

Wie dat doet is gezegend, is als een boom aan stromen levend water.[6] Gods woord lezen en overpeinzen, steeds weer herkauwen en bij ons leven betrekken. Dat is wat we -alleen of samen- steeds weer moeten doen. Dan zijn we gezegend. Dan zal de stroom met verkwikkend en levenschenkend water blijven stromen.

‘Blijf in mijn liefde’, zegt Jezus tegen zijn volgelingen, zijn vrienden.[7] Blijf in mijn liefde en blijf in en door de liefde met mij en met elkaar verbonden. Wie met Jezus en via hem met Gods liefde verbonden blijft, blijft ook verbonden met de anderen. De levenssappen van de wijnstok stromen door naar de ranken, de takken. Wie verbonden blijft zal vrucht brengen. Wie niet verbonden blijft, verdort, sterft af, wordt weggesneden en weggegooid. Liefde en trouw moeten in ons body krijgen, moeten door ons zichtbaar en voelbaar worden. Anders blijven het loze en lege woorden. Aan losse takken, los van de stam, kunnen geen vruchten groeien.

Wanneer zien we ooit licht in deze eindeloze nacht?[8]  Volgens horen zeggen hangt op de spiegel van de nieuwe president Joe Biden een citaat van Kierkegaard: ‘Geloof ziet het beste in het donker.’ Volgens Kierkegaard biedt een rationele bron van hoop of troost vaak geen soelaas in tijden van uitzichtloosheid en lijden. Wat dan overblijft is de verwondering van het geloof.

Als Gij niet zijt,

de grond waarop ik sta

de bron waaruit ik put

de einder waarheen ik ga –

als Gij niet zijt

waar blijf ik dan in tijd en eeuwigheid?[9]

Juist wanneer vrijwel alle hoop en perspectief zijn verdwenen en er geen logische reden is om door te gaan, kan plotseling het geloof doorbreken, als een helder licht in de donkere nacht. “Denk je dat deze botten weer kunnen veranderen in levende mensen?”, vraagt God aan de profeet. Of anders gezegd: denk je dat deze mensen kunnen herleven? De dorre beenderen in het dal des doods, de mensen zonder hoop staan op en komen door de bemoedigende woorden van de profeet opnieuw tot leven.

 Het licht blijft altijd schijnen. 

Als we maar de moed hebben het te zien. 

Als we de moed hebben zelf het licht te zijn.[10]

[1] Ezechiël 37:1-14

[2] Ezechiël 47:12

[3] Psalm 1, 150 psalmen vrij, H. Oosterhuis

[4] The Hill We Climb

[5] Stevig staan in een kwetsbare wereld, Claartje Kruijff

[6] Psalm 1, 150 psalmen vrij, H. Oosterhuis

[7] Johannes 15:5.6.12

[8] The Hill We Climb, Amanda Gorman

[9] Peer Verhoeven, liedboek nr. 926

[10] The Hill We Climb, Amanda Gorman