Over velen verdelen
Geschreven door Antje van der Hoek
In november verandert de stemming om ons heen. Bomen hebben nagenoeg al hun blaadjes verloren en de dagen zijn merkbaar korter. In deze herfstsfeer zijn we wellicht meer dan anders ontvankelijk voor een besef van vergankelijkheid. Van oudsher herdenkt de rooms-katholieke kerk dan ook rond deze tijd diegenen die in het afgelopen jaar zijn overleden (Allerzielen). Sinds enige tijd hebben sommige protestantse gemeenten hun ‘herdenkingszondag’, traditioneel op de zondag voor advent, eveneens naar begin november verplaatst.
Allerzielendag
Oecumenische overwegingen, maar ook een bredere herontdekking van het belang van collectieve rouwrituelen, waren een paar jaar geleden ook voor onze liturgiecommissie reden om deze datum naar voren te verschuiven. Ik denk in dit verband aan de al jarenlang succesvolle televisieuitzending ‘Ode aan de Doden’: een soort Allerzielen nieuwe stijl. Maar ook aan een pleidooi in een van de kwaliteitskanten van een middelbare schoolleraar dat ik eens las voor een ‘Allerzielendag’. Want, zo meende deze docent, de dood heeft beelden en verhalen nodig. En, hoewel een school bij uitstek een plaats is voor beloften, dromen en ambities van jonge mensen, zijn er ook dáár verhalen over die jongen die met z’n scooter over de kop sloeg of dat meisje dat ernstig ziek werd of het leven niet langer aankon.
Dakloze herinneringen
Die leraar sloeg de spijker op z’n kop. Het is belangrijk samen namen te noemen, teksten te lezen, muziek te maken. Anders raken ze ‘dakloos’, onze herinneringen. Worden het herinneringen zónder huis. Zónder moment om ze levend te houden. Hoe persoonlijk onze rouwgevoelens ook mogen zijn, we hebben de herkenning en troost van anderen nodig. Dat laatste is fraai uitgedrukt in onderstaand gedicht van Babs Gons, dichteres des Vaderlands. Ze schreef het naar aanleiding van de herdenking van de ramp met de MH-17, een nationaal trauma nu tien jaar geleden. ‘Over velen verdelen’ is de titel. Het laat zien hoe mensen elkaar kunnen bijstaan, luisteren en meeleven, met kleine, geduldige gebaren.
Delen van rouw en verdriet
In essentie gaat het ook ons daarom, wanneer we op 3 november namen noemen, kaarsjes opsteken, samen zingen en lezen uit die tijdloze bron die de Bijbel is. Door onze ervaringen van rouw en verdriet te delen verdelen we het leed over velen. En door ons samen-zijn op te dragen aan de Eeuwige mogen we ons, ook in onze verlorenheid, gekend en geliefd weten.
Over velen verdelen – Babs Gons
ik hou van mensen
die weten hoe je het verdriet
van een ander even optilt
die van hun bekommernis quiches bakken
die ze zonder iets te zeggen achterlaten
op keukentafels
omdat ze weten dat het verdriet vergeet te eten.
die langs de weg het hoofd bogen
voor de doden
en de geliefden die zij achterlaten
die weten dat je leed kan optellen
en over velen verdelen
ik hou van mensen die na jaren nog luisteren
die begrijpen dat er voor sommigen voor altijd
een sluier over de dag ligt
die andermans doden levend houden in speeches
gedichten, odes, brieven en liedjes
die de namen blijven herhalen
en weten dat de nacht het zwaarst is
en hun telefoon aanlaten
ik hou van mensen
die bankjes plaatsen
voor de mensen die op het punt staan door te buigen
onder het gewicht van gemis
die weten hoe je een hand vasthoudt
een hoofd omhoog (…)
