Landschap lezen, buiten en binnen jezelf
Geschreven door Antje van der Hoek
‘Je keek te ver. Dat wat je zoekt is hier’. Deze slotregel van een van haar gedichten is de titel van het onlangs gepubliceerde boekje van Marjoleine de Vos. Het beleefde in korte tijd al meerdere herdrukken. ‘Een wandeling’ luidt de ondertitel en dat is dan ook wat er, als lezer, met je gebeurt. Je wordt meegenomen door een deel van het Groningse Hogeland. Je gaat op pad in de omgeving van Zeerijp, Eenum, Leermens in het oude cultuurlanschap aldaar met haar wierden en oude Romaanse kerkjes. De schrijfster woont er reeds enige tijd en is ervan gaan houden. Dat blijkt uit alles. Al wandelend ‘leest’ De Vos het eigene van dit landschap, boomgaarden, akkers, vogels, dieren, lichtval en wat dies meer zij. Zo voert zij een pleidooi voor ‘landschapsleesles’. Want om iets meer te begrijpen van zo’n oud cultuurlandschap moet je je erin verdiepen. Ga je zien hoe het zich heeft ontwikkeld. Dat zijn velen vandaagdedag verleerd, maar als je het probeert ontdek je steeds meer sporen en tekens onder die weidse Groningse lucht.
Al wandelend ‘leest’ De Vos het eigene van dit landschap, boomgaarden, akkers, vogels, dieren, lichtval en wat dies meer zij. Zo voert zij een pleidooi voor ‘landschapsleesles’.
Maar behalve tot het lezen van het uiterlijke landschap, geeft het dagelijkse wandelen de schrijfster ook aanleiding tot mijmeringen en reflectie op het bestaan. Op de van haar bekende wijze voert ze je mee in haar innerlijke landschap, langs ervaringen van verwondering en ontroering, maar ook van het ondoorgrondelijke van het leven, langs rouw en gemis. De door haar geciteerde dichters, schrijvers en denkers (en dat zijn er altijd vele!) werpen daar steeds weer nieuw licht op, maar de fysieke ervaring van de wandeling zélf tilt de zwaarte van die vragen op. Zo voelt zij zich bevrijd van het denken om volop op te gaan in het nú. In de volheid van het moment, een welhaast mystieke ervaring.
Mij deed het boekje denken aan ‘Merkstenen’ van Dag Hammarsjköld, de Zweedse secretaris-generaal van de VN (1905-1961), van wie na zijn dood enigzins duistere dagboekaantekeningen werden gevonden. Zijn, explicieter door de christelijke traditie gekleurde, levensinzichten tekenden zich ook af tegen de contouren van een landschap, zij het een ander dan dat van De Vos. Voor Hammarskjöld waren het vooral zijn ervaringen op zijn tochten in de Zweedse bergen die het décor vormden van zijn zoektocht naar betekenis en overgave. Telkens wanneer hij nieuwe spirituele inzichten opdeed, noteerde hij ze als waren zij richtingaanwijzers (Merkstenen) op een bergpad. Aan de hand daarvan oriënteerde hij zich, verkende hij het landschap van zijn eigen ziel en boekte hij gaandeweg vooruitgang. Om zijn aantekeningen als volgt te besluiten: ‘De seizoenen wisselden/ en het licht/en het weer/ en het uur./Maar dit is hetzelfde land./En ik begin de kaart te kennen/ en de windstreken.
Telkens wanneer hij nieuwe spirituele inzichten opdeed, noteerde hij ze als waren zij richtingaanwijzers (Merkstenen) op een bergpad.
Het landschap leren lezen, dat buiten jezelf én binnenin jezelf: De Vos en Hammarskjöld doen c.q. deden het allebei op éigen wijze. Niet elders, ver weg, maar in het hier en nu van hun éigen omgeving. Hierop doormijmerend kijk ik ineens vanuit een ander persectief naar ónze kerk. Ooit als ‘Kapel West’ gebouwd, niet op een Groningse wierde, maar op een Haagse duinrug. Op een hoogte, letterlijk. Met de bedoeling om inspiratie op te doen, elkaar te bemoedigen, levensinzichten, vreugde en verdriet, te delen.
Wat een rijkdom!
Marjoleine de Vos. Je keek te ver, een wandeling. Van Oorschot, Amsterdam, 2020.
