Het komt goed!, komt het goed?

Vorig jaar was Noah de populairste jongensnaam. Maar liefst 888 jongetjes werden zo genoemd. Voor meisjes was dit Julia. Maar ook meisjes worden soms Noah genoemd, al dan niet met een ‘h’ aan het eind. Dat past dan weer in een andere trend om kinderen genderneutrale namen mee te geven. De cartoonisten van NRC, Fokke en Sukke, gaven er – bij de bekendmaking – een ludieke draai aan: ‘Noah populairste jongensnaam- dat krijg je met die stijgende zeespiegel …’

Noach, de grote held

Noah is de Engelse variant van Noach en de grote held van het zondvloedverhaal. De Oudtestamentica Ellen van Wolde wijst er op dat er etymologisch een verband bestaat tussen de naam Noach – met daarin de Hebreeuwse letters Nun en Chet – met het Hebreeuwse werkwoord ‘genadig zijn’ (chanan). Dat bevat diezelfde letters, maar dan omgekeerd. Zulke etymologieën bevatten in de Bijbel vaak een boodschap. In dit verhaal is Noach dan ook diegene aan wie God ‘genade’ bewijst. Daarmee is hij exemplarisch voor álle mensen die gered worden.

Anti-scheppingsverhaal

Want in het zondvloedverhaal (Gen. 6-9) wordt er afgebroken wat God enkele hoofdstukken eerder, met de schepping, heeft opgebouwd (Gen. 1). De reden daarvoor wordt ons meteen aan het begin van het zondvloedverhaal verteld. Het staat er met zoveel woorden: ’God zag dat alle mensen op aarde slecht waren: alles wat ze uitdachten was steeds even slecht. Hij kreeg er spijt van dat hij de mensen had gemaakt en voelde zich diep gekwetst’. Om vervolgens tot de conclusie te komen dat, niet alleen zij, maar ook de dieren het moeten ontgelden. In dit anti-scheppingsverhaal is de figuur van Noach de grote tegenpool. Hij is een rechtvaardige (Hebr. tsaddik), die getuige is van de zondvloed. Waarin alles opnieuw onder water wordt gezet, de kosmos terugkeert tot chaos.

Komt het weer goed?

Komt het weer goed? Als we alleen al terugkijken op het afgelopen jaar 2023 geeft dat weinig reden tot vertrouwen in een goede afloop. Het was, in Nederland, zowel het warmste – als het natste jaar sinds de metingen. We tikten bijna de extra anderhalve graad aan. Weersextremen deden zich overal ter wereld voor, zoals bijvoorbeeld in in Libië na een heftige orkaan. Stuwdammen braken door en velen, mensen en dieren, kwamen om. In ons land maakten we bovendien kennis met het fenomeen zomerstorm en in de herfst een record hoeveelheid regen. Alsof we met Noach door het raam van zijn ark naar buiten keken en niets anders zagen dan: regen, regen en nog eens regen. Zo kreeg het vloedverhaal, tegen wil en dank, telkens weer allerlei nieuwe ‘updates’.

Ecologische parabel voor onze tijd

Maar in het zondvloedverhaal komt het weer goed! Nadat de aarde is schoongewassen van alle menselijke tekortkomingen, sluit God een nieuw verbond (Hebr.: berit) met de aarde en haar bewoners. de mensen ontvangen een hernieuwde scheppingsopdracht. Ze mogen nu van alles eten. In Genesis 1 had God hen alle planten tot voedsel gegeven, maar nu mogen ze ook vlees eten. Daarbij moeten ze wél het levensbeginsel erkennen. Ze moeten respektvol omgaan, met mens én dier. En zichzelf, zoals filosoof Rob Wijnberg in ‘Voor ieder wat waars’ kernachtig stelt, zien ‘als een onderdeel van een weefsel van onderlinge afhankelijkheid en onzichtbare samenwerking’. Op die manier plaatsen we ons menselijk handelen in het perspectief van de Noah’s van vandaag en kunnen we ‘Gods’ evenbeeld’ worden.

Zo wordt het zondvloedverhaal tot ecologische parabel voor onze tijd: zowel hart onder onze riem als een moreel appèl. Aan God zal het niet liggen! Van zijn kant houdt hij zich aan het verbond, met die fraaie regenboog als zichtbaar teken.

Nu ligt de bal aan onze kant …

Rob Wijnberg – ‘Voor ieder wat waars, hoe waarheid ons verdeelt en ons weer kan samenbrengen’. Uitgave van De Correspondent, 2023.