Themadienst: De mystiek van schilder Alexej von Jawlensky
Voorganger: ds Antje van der Hoek met Kunsthistorica Nini Jonker
De Russisch-Duitse schilder Alexej von Jawlensky wordt in 1864 in Torzjok bij Moskou geboren. Als hij als kleine jongen met zijn moeder een kerk bezoekt waar zich een beroemde Madonna icoon bevindt, maakt dat een onvergetelijke indruk op hem. Hij geeft zijn carrière als officier op om kunstschilder te worden. Op 25-jarige leeftijd laat hij zich inschrijven aan de Kunstacademie van Moskou en neemt les bij de beroemde schilder Ilja Repin. In 1896 vestigt hij zich – samen met zijn vriendin, de kunstenares Marianne von Werefkin – in Duitsland, in München, een belangrijk cultureel centrum.
Hoewel Jawlensky ook kleurrijke landschappen en stillevens schildert, zijn het de portretten waar nu onze belangstelling naar uitgaat. Het menselijk gelaat wordt uiteindelijk het enige thema dat hem boeit. ‘Ik heb veel gezichten geschilderd. Ze stralen een grote spiritualiteit uit’, vertelt hij zelf. En hij vervolgt: ‘ik hoefde me alleen maar in mezelf te verdiepen, te bidden en mijn ziel voort te bereiden op een staat van religieus bewustzijn.’ Zijn zoektocht naar het mystieke manifesteert zich in ‘koppen’. Hij schildert mystieke koppen, gevolgd door ‘Heilandsgesichten’ en daarna talloze Abstracte koppen. Het zijn hoogtepunten in zijn werk.
Vanaf 1933 verslechtert zijn gezondheid. Hij lijdt aan artritis, maar hij blijft schilderen. Het zijn voornamelijk kleine schilderijen, donker van kleur, die hij ‘Meditaties’ noemt. Uiteindelijk verlamt zijn ziekte hem geheel en overlijdt hij in 1941. Hij wordt begraven op de Russisch-orthodoxe begraafplaats in Wiesbaden.
In zijn herinneringen heeft hij geschreven: ‘ik ben in Rusland geboren. Mijn hart en ziel voelen zich daarom altijd verbonden met de oude Russische kunst en met iconen’.
Nini Jonker werkte tussen 1972 en 1999 bij de afdeling educatie in het Gemeentemuseum (nu: Kunstmuseum) in Den Haag
Heilandsgesicht Ruhendes Licht, 1921
