Wees barmhartig

Eenzame doden

In 2002 sloot een aantal dichters zich aaneen in een uitzonderlijk project. Onder leiding van de twee jaar geleden overleden dichter Frank Starik. Zij verklaarden zich bereid om zogeheten ‘eenzame doden’ op hun laatste tocht te vergezellen. Om voor hen een gedicht te schrijven en voor te dragen. Tijdens een uitvaartplechtigheid waarvoor niemand meer komt opdagen. Echt niemand. Ook nadat daar driftig naar is gezocht. Hij of zij was bijvoorbeeld al sinds jaren aan de drugs of drank. Had zichzelf van het leven beroofd. Zwierf al sinds jaar en dag door de stad. Was het slachtoffer van een misdrijf. Illegaal of, om welke redenen dan ook, eenzaam geworden en had zichzelf verwaarloosd. In de loop der jaren is dit initiatief vanuit de hoofdstad naar onder meer Den Haag uitgebreid. Bijzonder is de wijze waarop de dichter z’n taak opvat. Hij is nadrukkelijk geen familie of vriend. Want liefde en vriendschap kunnen niet worden vervangen. Hij is de ‘dichter van dienst’, zoals je ook een ‘dominee van dienst’ kunt hebben. Iemand die een saluut brengt aan een onbekende. Door middel van het gedicht dat hij speciaal voor déze overledene heeft gemaakt. Geen mens, zo is de gedachte, verdient het immers om betekenisloos te verdwijnen.

Werken van barmhartigheid

Het begraven van de doden is een van de ‘zeven werken van barmhartigheid’. Ook al zullen de seculiere dichters van dienst hun werkzaamheden niet direct in deze termen verwoorden, het is er, in mijn ogen, een prachtig voorbeeld van. Van de zevende en laatste om precies te zijn. Opmerkelijk is dat hij, in het rijtje uit Mattheüs 25, niet wordt vermeld. Wel het voeden van hongerigen, het laven van dorstigen, het kleden van wie geen kleren heeft, het bezoeken van zieken en gevangenen, opnemen van vreemdelingen. Het was een later idee van een van de Middeleeuwse pausen. Ook het begraven van de overledenen hoorde volgens hem in deze reeks. Het getal zeven was immers het getal van de volheid, van de voleinding en zou de reeks compleet maken.

‘Wees barmhartig zoals jullie Vader barmhartig is’ (Lk 6:36): deze tekst is één van de sleutelteksten in ‘Eindelijk thuis’. Het bekende boek van Henri Nouwen over de gelijkenis van de verloren zoon. Het gaat, zegt Nouwen daar, om innerlijke groei. Om uiteindelijk, na een lange reis door het leven, ‘vader’ te worden. Een vader die de seksetegenstellingen overstijgt en daarmee ook moeder is. ‘Het is’ zo zegt hij ergens, ‘mijn uiteindelijke roeping te worden als mijn hemelse Vader. Dat wil zeggen dat ik zijn goddelijk mededogen tot uitdrukking breng in mijn dagelijks leven’.

Veertigdagentijd

Op 26 februari gaan we de veertigdagentijd in, de periode van inkeer en bezinning, voorafgaand aan Pasen. Een periode van zes weken die ons eens te meer bepaalt bij dat oude kernwoord uit die tegenwoordig regelmatig misverstane joods-christelijke traditie: barmhartigheid. Het geeft ons kansen om bij onszelf te rade te gaan. Hoe wij iets van Gods’ mededogen tot uitdrukking kunnen brengen in ons leven van alledag. Hoe we aandachtiger en eenvoudiger kunnen leven. Met een grote opmerkzaamheid voor mensen om ons heen. In alle bescheidenheid, roeiend met de riemen die we hebben. En vooral gedragen door die hemelse Vader, de Barmhartigheid zélf .